Kinderen onder de 13 jaar: €2.000, kinderen van 13, 14 en 15 jaar: €1.000 en kinderen van 16 en 17 jaar €500. Dat zijn de bedragen die de Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) als schadevergoeding eist voor de deelnemers aan haar massaclaim tegen TikTok. Opgeteld kan de massaclaim oplopen tot ruim €1,4 mld, gebaseerd op de ruim 1 miljoen Nederlandse minderjarige gebruikers. Maar belangrijker volgens de stichting: Een rechterlijke uitspraak kan de praktijken van TikTok - en andere social media platforms - direct aan banden leggen. Wij hebben het afgelopen jaar klachtbrieven gestuurd aan TikTok en meerdere Europese toezichthoudende instanties, maar zien inhoudelijk geen resultaat. Daarom hebben we besloten de onderzoeken van de instanties niet af te wachten en zelf juridische stappen te ondernemen, zegt Cor Wijtvliet, medeoprichter van SOMI.

Aanklacht

Volgens SOMI overtreedt TikTok Europese regels door kinderen te profileren voor marketingdoeleinden, niet op de juiste wijze toestemming te vragen voor het gebruik van gegevens en niet te specificeren welke gegevens voor welke doeleinden worden verzameld. Het bedrijf zou ook veel meer gegevens verzamelen en bewaren dan nodig. Bovendien zou TikTok niet voldoen aan de vereisten voor het bewaren en beveiligen van gegevens zoals opgelegd door de Europese GDPR (de Algemene Verordening Gegevensbescherming).

Belangrijker nog; het Chinese social media platform waarborgt ook de veiligheid van minderjarigen onvoldoende. Over de hele wereld rapporteerden media ongevallen als gevolg van deelname aan challenges die het platform promoot. Soms zelfs met de dood tot gevolg: begin 2021 overleed een tienjarig Italiaans meisje na het meedoen aan de blackout challenge, waarbij deelnemers zichzelf opzettelijk zo lang mogelijk laten stikken.

SOMI breidt haar aanklacht tegen TikTok uit met de claim dat het platform zich niet aan de Europese richtlijn audiovisuele mediadiensten (AVMS) houdt, waarin specifieke regels zijn opgenomen om kinderen te beschermen tegen schadelijke video-inhoud. Bovendien acht de stichting het onrechtmatige dat TikTok nalaat onwettige inhoud van het platform afdoende uit het zicht van jongeren te houden. SOMI is ook van mening dat meer algemene video's op TikTok schadelijk kunnen zijn voor jonge kinderen, bijvoorbeeld (veel) verborgen reclame voor schadelijke producten en inhoud die onrealistische schoonheidsidealen promoot, wat kan leiden tot problemen als zelfbeschadiging en eetstoornissen.

Dagvaarding

De eerste stap in het juridische proces is vandaag genomen. De advocaten van SOMI, privacy-experts van advocatenkantoor SOLV onder leiding van Douwe Linders, hebben een officiële dagvaarding aan TikTok Technology Limited verstuurd. De dagvaarding volgt op een eerder verzoek deze maand tot het voeren van overleg met TikTok. In reactie daarop verklaarde de Chinese tech-gigant dat zij van mening is dat er geen enkele sprake is van welke wetsovertredingen dan ook en dat de bezwaren van SOMI geen feitelijke basis hebben.

Douwe Linders, partner bij SOLV: De risico's van het gebruik van TikTok door kinderen moeten niet onderschat worden en de goede intenties van TikTok niet overschat. Het lijkt vaak leuk en onschuldig maar TikTok is gewoon een profielen- en advertentiemachine. SOMI heeft een sterke zaak en wij zullen vechten voor de belangen van haar achterban. Maar een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan.

Naast de dagvaarding wordt de claim opgenomen in het register voor collectieve claims bij de rechtbank, zodat deze onder de 'Wet Afwikkeling Massaschade in Collectieve Actie' (WAMCA) als zodanig wordt erkend.

Het proces

De claim tegen TikTok is gebaseerd op alle Nederlandse minderjarige gebruikers van het platform. SOMI bouwt de zaak al geruime tijd en heeft inmiddels meer dan 64.000 Europese deelnemers die zij direct vertegenwoordigen: Om het juiste bewijs aan te kunnen voeren moeten we inhoudelijk kunnen aantonen dat TikTok de wetgeving overtreedt. Dat kunnen we alleen doen wanneer we hier voorbeelden van hebben. We vragen dan ook namens onze gebruikers op hoe TikTok persoonlijke data heeft opgeslagen en met wie ze de data delen. Volgens de AVG zijn zij verplicht deze informatie te delen. Met dit bewijsmateriaal kunnen wij voor de Nederlandse rechtbank een zaak namens alle mogelijke Nederlandse gedupeerden voeren, zegt Wijtvliet. Bij succes zal de schadevergoeding via een claimafhandelaar worden verdeeld met iedereen die kan aantonen dat zij TikTok hebben gebruikt. Allereerst met de leden.

Deelnemen

Bezorgde ouders van wie de kinderen TikTok gebruiken of hebben gebruikt vanaf 25 mei 2018 tot op heden, kunnen nog steeds deelnemen aan de claim tegen TikTok door zich aan te melden op de website https://tiktokclaim.org/ of via de SOMI app, te downloaden in de App Store en Google Play.