In 2019 stelde de BBC een onderzoek in naar de veiligheid van kinderen, die op TikTok actief waren. De uitkomsten waren ontluisterend. Over een periode van 3 maanden verzamelde de BBC honderden seksueel getinte opmerkingen en boodschappen die door kinderen en tieners geüpload werden. TikTok verklaarde zijn best te doen om dergelijke teksten te voorkomen of op zijn minst zo snel mogelijk van het platform te verwijderen.

De BBC ontdekte echter ook, dat TikTok binnen 24 uur inderdaad het leeuwendeel van dit soort teksten had verwijderd. Maar de accounts van waaruit de boodschappen verzonden waren, bleken echter nog steeds in de lucht. Ook kwam uit het onderzoek naar voren, dat het wel zeer eenvoudig was voor kinderen jonger dan 13 om een account te openen, terwijl op papier de minimumleeftijd 16 jaar heette te zijn.

Het platform heeft naar eigen zeggen ook geen plannen om daadwerkelijk stappen te nemen om beter de leeftijd van de gebruikers te controleren. Een geschokt Commons Digital Culture, Media and Sport Committee eiste nader onderzoek!

Op het moment van schrijven loopt 2021 op zijn einde. Het is de vraag of er in de tussenliggende 2,5 jaar iets fundamenteels is veranderd. In september 2021 verscheen een serie artikelen in de Wal Street Journal. De zakenkrant stelde op basis van talloze interne documenten van Facebook, dat het bedrijf het eigenbelang stelde boven het publieke belang. Bovendien zou het bedrijf weten, dat Facebook schade berokkende aan de geestelijke gezondheid van vooral kinderen en pubers. Ruim een maand later verscheen Frances Haugen voor een onderzoekscommissie van het Amerikaanse Congres. Zij was de klokkenluider, die the Wall Street Journal de documenten had toegespeeld. In haar getuigenis verwees ze onder meer naar de kwalijke invloed van Instagram, een dochter van Facebook, op de geestelijke en fysieke gezondheid van pubers. Volgens haar was dit doelbewust beleid en was de top van Facebook en Instagram hiervan op de hoogte.

Drugs

Uiteraard ontkende Zuckenberg c.s in alle toonaarden en ze noemden de bewijsvoering uit de context getrokken. Facebook en Instagram deden juist hun best om de kinderziel te beschermen en te koesteren. Op die claim valt nogal wat af te dingen zo blijkt uit meerdere onderzoeken die op verschillende plaatsen in de wereld plaats vonden. Zo stelde the Tech Transparency Project Group (TTP) vast, dat het kinderlijk eenvoudig was voor kinderen en pubers om via Instagram contact te leggen met drugshandelaars. Volgens directeur Katie Paul kostte het TTP 20 seconden om contact te leggen met een handelaar. Erger nog, wanneer een account contact maakt met drugshandelaar, dan beveelt Instagram andere accounts aan die misschien ook wel drugs in de aanbieding hebben. Cynisch constateerde Paul, dat het 2 stappen kostte om een handelaar te bereiken, maar dat het 5 stappen duurt voordat iemand kan uitloggen.

Het kwalijke gedrag van Instagram is niet van vandaag of gisteren. Al in 2018 blijkt uit onderzoek van Tim Mackey dat Instagram probeert in te spelen op de opiatenverslaving in de VS. Het probleem van Instagram is dat het nooit voldaan heeft aan de verwachtingen van de moeder, Facebook. Daarom zette het platform vanaf 2018 wel heel erg zwaar geschut in. Vanaf dat jaar besteedde het platform ongeveer het gehele marketing budget van ongeveer $ 390 miljoen om vooral de tieners in de leeftijdsklasse 13 - 15 jaar voor zich te winnen.

Alcohol

Het onderzoek van TTP staat niet op zichzelf, maar past binnen een breder geheel aan onderzoeken. Zo verscheen er in april van dit jaar een rapport in Australe. De titel van het onderzoek luidde: profiling children for advertising. Facebook's monetisation of young people's personal data. Het rapport laat in detail zien hoe Facebook persoonlijke data van tieners in de leeftijd van 13 - 18 jaar verzamelt. Op basis van deze data stelt het profielen van minderjarigen vast die wel eens gevoelig kunnen zijn voor drank of andere risicovolle zaken, zoals gokken en roken. Die profielen verkoopt het aan adverteerders. Dat is allemaal geen klein bier. Het gaat om zeer grote aantallen. Een ander rapport opgesteld door VicHealth, the foundation for alcohol research and education and the obesity policy coalition stelde vast dat in 2018 misschien wel 940.000 kinderen van Facebook het profiel meekregen als zijnde geïnteresseerd in alcohol.

Seks

Het kan echter altijd nog erger. Dat blijkt uit een onderzoek naar online seksueel misbruik van kinderen in Kenia. Het zogeheten Disrupting Harm rapport, opgesteld door onder meer Interpol en Unicef, laat zien dat Facebook 90% van alle meldingen voor online seksueel misbruik voor zijn rekening neemt. Dit platform wordt op gepaste afstand gevolgd door WhatsApp, Instagram en Youtube. Facebook en WhatsApp laten het meeste misbruik zien, omdat deze het populairst zijn in Kenia. Het zou in 2021 alleen al om meer dan 14.000 incidenten en voorvallen gaan. De coronacrisis lijkt de situatie alleen maar te verergeren. Volwassenen en kinderen zijn meer aan huis gebonden. Het onderzoek leert bovendien dat het vaak bekenden zijn die de kinderen en tieners benaderen. De voornaamste doelgroep van deze predators zijn tieners in de leeftijd van 13 - 17 jaar. Het maakt de predators niet uit of het jongens of meisjes zijn.

Het gaat trouwens niet alleen om de privé genoegens van de predators. Er zit ook vaak een commerciële kant aan.  Ze proberen de tieners en kinderen ook tot online seksuele activiteiten aan te zetten die dan weer gelivestreamd worden naar het buitenland. Dit past binnen de traditie van Kenia als centrum voor seks met minderjarigen door buitenlanders.

Wetgeving

Elk onderzoek eindigt met de verzuchting dat het toezicht en de wetgeving schromelijk tekort schiet om de kinderen en tieners te beschermen. Die schiet tekort of is nagenoeg non-existent. Zo stamt in de VS the Children's online privacy protection act (COPPA) uit 1998. In 2013 is de wet voor het eerst aangepast. Daar lijkt dankzij de getuigenis van Frances Haugen en the Wall Street Journal verandering in te komen. Enige scepsis is echter op zijn plaats. Al eerder gebruikte het Congress grote woorden tijdens verhoren van het topmanagement van bedrijven als Facebook en Google. Tot daden is het echter nooit gekomen. De wetgeving loopt nog steeds hopeloos achter bij de werkelijkheid.

Beter is het gesteld in Europa, maar het is allesbehalve ideaal. Aan het begin van het artikel staat te lezen dat op basis van het BBC-onderzoek de roep om betere wetgeving steeds luider werd. Zoals zaken er nu voorstaan, zal in 2022 the Online Safety Bill van kracht worden. Deze wet moet kinderen en volwassenen beter beschermen tegen de uitwassen van de platforms. Dat klinkt beter dan het in werkelijkheid is, want de bescherming gaat minder ver dan in eerste instantie de bedoeling was. Dat tenminste beweert Nadine Dorries, Secretary of State for Digital, Culture, Media and Sport. De macht van Big Tech is nog lang niet gebroken. Dat geldt ook voor continentaal Europa. Ook hier beginnen toezichthouders in beweging te komen, maar een sluitende wetgeving is er nog lang niet.