Raakt Facebook de regie kwijt?

Facebook reageerde op de artikelen, zoals het steeds op aanvallen van buitenaf reageert. Het heet, dat gepresenteerde feiten uit hun context getrokken zijn, dat het onderzoek verkeerd uitgelegd wordt en dat sociale media en Facebook in het bijzonder veel goed werk doen. 

Meestal is deze verdediging voldoende om na enige tijd het tumult te laten bedaren en om vervolgens weer tot de orde van de dag over te gaan. Maar ditmaal had Zuckerberg c.s. buiten de waard gerekend. Plotseling maakte Frances Haugen bekend, dat zij de klokkenluider was die de krant de documenten had toegespeeld. Ze voegde er aan toe dat ze die documenten en nog veel meer ook had toegespeeld aan het Europese Parlement en het Britse parlement. Al deze documenten zouden onomstotelijk kunnen aantonen dat bijvoorbeeld Instagram zeer schadelijk uitpakte voor tieners en dat Facebook dat ook dondersgoed wist. Ook claimde Haugen dat Facebook zijn algoritmes zodanig programmeert dat ze extremisme aanmoedigen en conflicten uitlokken.

Haugen verklaarde vervolgens dat Facebook er alles aan doet om pottenkijkers buiten te houden om zo de verspreiding van informatie te voorkomen. Het is de beleidsmatige insteek van Facebook om de buitenwacht een valse tegenstelling voor te schotelen. De problemen, die iemand als Haugen schetst zijn in feite niet op te lossen. Ja, er is wel een oplossing en dat impliceert dat het vrije woord ingetoomd moet worden. Heftige en/of extreme reacties horen er in deze tijd nu eenmaal bij, zo luidt de verdediging van het bedrijf.

In haar getuigenis voor de Amerikaanse Senaat maakte Frances Haugen korte metten met deze stelling en verdediging. Zij stelt dat de algoritmes zo geprogrammeerd worden, dat ‘content’ zo lang mogelijk op het platform blijft circuleren. Dat betekent meer aandacht en dus meer advertenties en daarmee meer opbrengsten. Haugen voegt er nog iets aan toe. Bij Facebook weten ze op basis van eigen onderzoek en bevindingen, dat juist extreme content de meeste aandacht genereert. En dus is het platform zo ingericht dat het dit type boodschappen beloont met ‘likes’ en commentaren. Dat geeft de boodschapper een kick met als gevolg dat hij of zij nog extremere boodschappen op het platform plaatst. Het gevolg is een op zijn best smakeloze neerwaartse spiraal.

Bij Instagram, een dochter van Facebook spelen nog andere problemen. Intern onderzoek van Facebook heeft aangetoond, dat 66% van de tienermeisjes en 40% van de jongens negatieve gevoelens overhouden aan het bezoeken van deze app. Zo zetten ze hun eigen uiterlijk af tegen dat van beroemdheden en andere influencers. Dat kan leiden tot een beschadiging van de mentale gezondheid wat in het meest extreme geval gedachten over zelfmoord kan opwekken. Hoewel veel tieners ongelukkig worden van Instagram, blijven ze de app gebruiken, simpelweg omdat ze er aan verslaafd zijn. 

Daar komt nog iets bij. Een groeiende groep tieners opent een tweede Instagramaccount buiten medeweten van hun ouders. Dat lijkt een ongewenste ontwikkeling gelet op het gevaar van verslaving. Voor Facebook is het een unieke propositie voor verdere groei van het aantal actieve gebruikers en dus van de advertentie-inkomsten. Facebook heeft zelfs een officiële afkorting voor dit verschijnsel. SUMA staat voor same user with multiple accounts!

Hoe zal het nu verder gaan met Facebook? Hoe ziet zijn toekomst eruit? Het is beslist zo, dat het imago van het platform zware deuken heeft opgelopen. Frances Haugen is niet de enige ex-medewerker die een boekje heeft open gedaan over het heimelijk doen en laten van Zuckerberg c.s. Namen als Yael Eisenstat en Sophie Zhang gingen haar voor.

Al die getuigenissen hebben mede als gevolg dat de roep om op te treden tegen de Sociale Media steeds luider wordt. Steeds vaker wordt ervan gerept om bijvoorbeeld Facebook op te splitsen om zo zijn macht te breken. Bemoedigend is, dat aan beide zijden van de oceaan politici uit hun gelukzalige sluimer lijken te ontwaken. In het Europese Parlement worden al enige tijd plannen en wetgeving besproken die de macht van de grote sociale media moeten indammen en het Britse Parlement werkt aan nieuwe online-safety wetgeving. Het is in ieder geval het begin.

De zwakke stee in dit geval is de Amerikaanse wetgever. Senator Amy Klobuchar erkende tijdens de verhoren van Frances Haugen dat de Verenigde Staten hopeloos achterlopen als het gaat om privacywetgeving. Die zijn in geen eeuwigheid aangepast en dat maakt het heel moeilijk kordaat op te treden. Een effectieve lobby van de sector heeft tot dusverre kunnen verhinderen dat het Congres zijn wetgevende taak vervult. Daar staat tegenover dat het idee van beteugelen en desnoods opbreken van sociale media en dus ook Facebook steeds meer weerklank bij zowel Democraten als Republikeinen. Dat beide partijen elkaar kunnen vinden op een bepaald onderwerp is vandaag de dag al bijna een godswonder. Facebook is nog lang niet uitgespeeld, maar het deelt niet langer automatisch de lakens uit!