Palantir is kind aan huis in Europa

Palantir is kind aan huis in Europa 

Het Amerikaanse softwarehuis Palantir heet wel het geheimzinnigste bedrijf van Silicon Valley te zijn. Het ging van start in 2004 in de nasleep van de aanslagen in de VS ende 2de Irak oorlog. Een van de eerste investeerders was de venture capital arm van de CIA, In-Q-tel. Palantir leverde de software die onmisbaar was in de strijd tegen het terrorisme.

Palantir kon grote aantallen data verwerken en analyseren op een manier die nieuw was voor die jaren. In 2011 omschreef Bloomberg Businessweek Palantir als een onmisbaar wapen van de Amerikaanse inlichtingendiensten in hun strijd tegen het internationaal terrorisme. In de tussentijd had het bedrijf zijn relatie met de overheid fors uitgebreid. De website TechCrunch onthulde in 2013 dat Palantir deelnam aan 50 overheidscontracten en facturen stuurde naar zeker 12 overheidsinstanties. Het gaat naast de CIA om instanties DHS, NSA, de FBI, maar ook het marinierskorps en de luchtmacht.

Dankzij die relaties had Palantir toegang tot duizenden databases gevuld met allerhande gegevens over burgers en bedrijven binnen en buiten de VS. De kracht van de aanpak van Palantir schuilt er in om op zichzelf staande en daarmee nietszeggende data zo te combineren dat er onverwachte verbanden en inzichten ontstaan. Maar juist die toegang tot al die databases deed de waardering en bewondering voor het werk en de software geleidelijk omslaan in een stemming van wantrouwen en afkeuring.  Amper 7 jaar na de loftrompet van 2011 later slaat Bloomberg Businessweek een heel andere toon aan. Het noemt het bedrijf een monsterachtige overheidsspion.  

Het zijn juist de nauwe banden met organisaties als de NSA en de CIA die op verschillende plaatsen de alarmbellen doen afgaan. Volgens de American Civil Liberties Union (ACLU) is die samenwerking een ware totalitaire nachtmerrie.  Het softwarehuis maakt het in kaart brengen van miljoenen onschuldige en onwetende mensen mogelijk. Er is geen enkele democratische controle op dit handelen. Het bedrijf werkt voor organisaties die naar eigen goeddunken kunnen werken met al de verzamelde data. Zo heeft het samengewerkt met het inmiddels failliete Cambridge Analytica.

Die kritiek liegt er niet om en het werpt de vraag op of deze geheimzinnige organisatie ook actief is in Europa en zo ja hoe die activiteiten er in dit deel van de wereld uitzien. Het antwoord kan snel bevestigend gegeven worden. Palantir is ook in Europa actief en ook hier rekent het overheidsdiensten en inlichtingendiensten tot zijn klanten.

Uit onderzoek van onder meer de journalist Matthiass Monroy blijkt dat de banden met  Europol, de Europese Politiedienst, alweer uit 2012 stammen. In dat jaar sluit de Nederlandse dochter van het Franse Capgemini een contract met Europol. Capgemini was en is subcontractor van Palantir. Wat die overeenkomst precies behelsde, blijft onduidelijk. Wel is zeker dat in de periode 2012 – 2014 een analist van Europol toegevoegd was aan Palantir. Ook is duidelijk dat in die jaren Palantir zich erg inspande vaste voet aan de grond te krijgen bij Europese politiekorpsen en inlichtingendiensten.

Vanaf 2016 is er meer duidelijkheid over de banden tussen Europol en Palantir. Er wordt een raamwerkovereenkomst getekend ter waarde van €7,5 miljoen. Europol gaat het softwareprogramma Gotham gebruiken om Big Data te analyseren. De overeenkomst komt tot stand na de bloedige aanslagen in Frankrijk in die jaren. De Franse overheid sloot in 2016 ook nog een afzonderlijk contract met Palantir dat in 2019 nog vernieuwd is.

Volgens de Europese Commissie wordt het softwareprogramma beheerd door een speciale staf die losstaande van de rest van de organisatie opereert. Die speciale staf heeft echter met haar softwareprogramma toegang tot alle databases van Europol.

Europol heeft de bevoegdheid zich te bemoeien met de strijd tegen de misdaad en terrorisme als ten minste twee lidstaten hier last van hebben. Bevindingen van de data-analyse mogen slechts ter beschikking gesteld worden aan een beperkt aantal bevoegde autoriteiten van de betrokken landen. Echter de bevindingen mogen ook ter beschikking gesteld worden aan de autoriteiten van derde landen, waarmee Europol operationele banden heeft. De VS is zo’n land.

In de periode 2012- 2014 heeft Palantir geïnvesteerd in het opbouwen van relaties met Europese politiekorpsen. Ook hierin lijkt het bedrijf succesvol. Zo heeft het in Duitsland contacten met politiekorpsen in verschillende deelstaten zoals Hessen en Noord-Rijn Westfalen. Het contract met de laatste deelstaat heeft een waarde van € 15 miljoen. De contacten dateren alweer van 2017. Maar ook de federale politie heeft interesse getoond voor het genoemde softwareprogramma Gotham, evenals het ministerie van defensie. Er wordt echter ontkend, dat er contracten getekend zijn voorsamenwerking.

Het Coronavirus lijkt voor Palantir nieuwe mogelijkheden te scheppen om zijn banden met Europa te verbreden en te verdiepen. Het bedrijf zegt om niet de Britse NHS te steunen in zijn strijd tegen het coronavirus. In het verlengde van deze overeenkomst probeert Palantir nu al dan niet met succes soortgelijke overeenkomsten af te sluiten met overheden van landen als Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Het bedrijf zegt de zwaar onder druk staande gezondheidsorganisaties te kunnen helpen bij het opsporen en analyseren van het virus. Het kan ook de helpende hand bieden bij het beteren efficiënter inzetten van artsen en verpleegkundigen, het tijdig bespeuren van mogelijke tekorten en problemen in de supply chain. Het zou ook de helpende hand kunnen bieden bij het bepalen of en in hoeverre quarantainemaatregelen van kracht moeten blijven.

Het is onduidelijk hoe succesvol Palantir tot nu toe in Europa is geweest. Wel is duidelijk dat het contacten en contracten heeft in zeker 30 Europese landen. Ook heeft het bedrijf goede persoonlijke contacten op het hoogste politieke niveau in Europa. In een uitvoerige brief aan de Europese Commissie, gedateerd 10 juni 2020, vraagt Sophie in ’t Veld naar de aard van de gesprekken tussen de voorzitter van de Europese Commissie, mevrouw Von der Leyen en de Ceo van Palantir, Alex Karp. Die gesprekken vonden plaats tijden het Word Economic Forum in Davos in januari van dit jaar. Van die gesprekken waren geen notulen gemaakt. Ook vroeg ze naar de aard van de gesprekken tussen mevrouw Vestager, belast met alles wat digitaal is, en Peter Thiel, een van de oprichters van Palantir. Die twee hadden een onderonsje tijdens de Veiligheidsconferentie in München in februari van dit jaar!

De achterliggende gedachte achter deze vragen is of het wel zo verstandig is in zee te gaan met een bedrijf dat in de Verenigde Staten op zijn minst een dubieuze reputatie heeft opgebouwd. Waarom moet een dergelijk bedrijf bijna ongelimiteerd toegang krijgen tot Europese data, terwijl het volstrekt onduidelijk is wat er met vele miljoenen data precies gebeurt, hoe ze gebruikt worden en waar ze terecht komen? Wordt ongetwijfeld vervolgd!